Πληθώρα μελετών, που εκπονούνται τα τελευταία
χρόνια από αρμόδια όργανα της ΕΕ, εξετάζουν τρόπους παραμονής στην εργασία εργαζομένων που βρίσκονται κοντά στη συνταξιοδότηση ή θα έπρεπε να είχαν πάρει σύνταξη, καθώς και το πώς μπορούν αποτελεσματικότερα να τους εκμεταλλευτούν οι κεφαλαιοκράτες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μεταξύ άλλων στοχεύουν σε ομάδες εργαζομένων που απασχολούνται στα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα («επίπονα» επαγγέλματα τα αποκαλεί η ευρωενωσιακή γλώσσα...) ή σε εργαζόμενους με αναπηρία.
Η εφιαλτική προοπτική του «Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων»
Σχετικές κατευθύνσεις για το ζήτημα αυτό αποτυπώνονται και στο σχέδιο του αποκαλούμενου «Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων» (το τελικό κείμενο αναμένεται να παρουσιαστεί από την Κομισιόν την άνοιξη), που αποτελεί τμήμα της ευρύτερης διαδικασίας ενίσχυσης της Οικονομικής και Νομισματικής Ενωσης (ΟΝΕ), για την παραπέρα στήριξης των ευρωπαϊκών μονοπωλίων.
Στο κεφάλαιο 3 του σχεδίου, με τίτλο «Επαρκής και βιώσιμη κοινωνική προστασία», σημειώνεται για τις συντάξεις: «Η αυξανόμενη μακροζωία και η συρρίκνωση του ενεργού πληθυσμού γεννούν τη διττή πρόκληση της διασφάλισης της οικονομικής βιωσιμότητας των συνταξιοδοτικών συστημάτων και της παροχής επαρκούς εισοδήματος στους συνταξιούχους. Η σύνδεση της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής και η μείωση της απόστασης μεταξύ της πραγματικής και της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης μέσω της αποτροπής των πρόωρων αποχωρήσεων από την αγορά εργασίας αποτελούν σημαντικά μέσα για τον συγκερασμό των στόχων της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών και, ταυτοχρόνως, της δίκαιης μεταχείρισης των γενεών».
Ως... «κοινωνικό δικαίωμα» προσδιορίζεται, δηλαδή, η παραπέρα αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης!
Αντίστοιχα, στη μελέτη για την «αξιολόγηση της σταδιοδρομίας» (παρουσιάζεται πιο κάτω) επισημαίνεται πως «η παράταση του εργασιακού βίου είναι μια από τις στρατηγικές για την αποφυγή της φτώχειας των ηλικιωμένων και τη μείωση των κρατικών δαπανών για τις συντάξεις και την πρόνοια».
Δηλαδή, οι κυβερνήσεις του κεφαλαίου κόβουν τις συντάξεις και τις παροχές στο όνομα της «βιωσιμότητας», καταδικάζουν τους συνταξιούχους στη φτώχεια και έρχονται μετά να τους προτείνουν ως «λύση» το να δουλέψουν ακόμα περισσότερα χρόνια, εξέλιξη που θα επιτρέψει με τη σειρά της το ακόμα μεγαλύτερο πετσόκομμα των κρατικών κονδυλίων για συντάξεις και πρόνοια!
Ακόμα, από τη συζήτηση που έγινε στο Ευρωκοινοβούλιο στις 19/1/2017 για τον «Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων», έχει ενδιαφέρον η επισήμανση για «τη σημασία των επενδύσεων στην ενεργό γήρανση και των ρυθμίσεων που δίνουν τη δυνατότητα στους ανθρώπους οι οποίοι έχουν φτάσει σε ηλικία συνταξιοδότησης να συνεχίσουν να εργάζονται στο επιθυμητό επίπεδο έντασης και παράλληλα να μπορούν να λαμβάνουν μέρος της σύνταξής τους, εάν εργάζονται για λιγότερο από πλήρες ωράριο».
Οπου βέβαια ως... «επιθυμητό επίπεδο έντασης» ορίζεται στην πραγματικότητα το μέγιστο δυνατό που θα βαστούν τα πόδια και τα χέρια του εργαζόμενου - συνταξιούχου, στην προσπάθειά του να κερδίσει κάποια χρήματα για να ξεφύγει από την προαναφερθείσα «φτώχεια των ηλικιωμένων»...
Μόνιμος στόχος τους η παράταση του εργάσιμου βίου
Με το ζήτημα της αύξησης των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ή αλλιώς της αύξησης του εργάσιμου βίου ασχολείται πρόσφατη μελέτη (Γενάρης 2017) του Eurofound (οργανισμός της ΕΕ που μεταξύ άλλων διεξάγει «μελέτες» για τις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας) με τον τίτλο: «Αλλαγή θέσης: Ενδιάμεση αξιολόγηση της σταδιοδρομίας και εσωτερική κινητικότητα». Αντικείμενο της μελέτης είναι πώς και από ποιον θα γίνονται έγκαιρα αξιολογήσεις των θέσεων εργασίας, ώστε να παίρνονται μέτρα για την παραμονή στην εργασία των μεγαλύτερων σε ηλικία εργαζομένων.
Οπως επισημαίνει χαρακτηριστικά, «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει τονίσει ότι για το σύνολο της οικονομίας είναι κρίσιμη μια αύξηση της συμμετοχής και των ποσοστών απασχόλησης των μεγαλύτερων εργαζομένων». Αρκετά χρόνια πριν την καπιταλιστική κρίση, «το 2002, το Συμβούλιο στη Βαρκελώνη διαμόρφωσε, ως συμπληρωματικό στόχο, την αύξηση της μέσης πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης κατά πέντε έτη μέχρι το 2010».
Σημειώνεται, μάλιστα, πως η αύξηση των ποσοστών απασχόλησης εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας, παρά την καπιταλιστική κρίση, «οφείλεται κυρίως σε μεταρρυθμίσεις στα συστήματα Κοινωνικής Ασφάλισης και συνταξιοδότησης, η οποία οδήγησε σε μια αργή αλλά σταθερή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης των εργαζομένων».
Βασικές πολιτικές αρχές της «ενεργού γήρανσης» είναι οι εργαζόμενοι «να εργάζονται περισσότερο και να συνταξιοδοτούνται αργότερα, η διά βίου μάθηση και αύξηση της απασχολησιμότητας (σ.σ. δεν εννοεί την εργασία αλλά τις ικανότητες που διαθέτει κάποιος ώστε να μπορεί ο εργοδότης να τον προσλάβει - μεταξύ άλλων, η έννοια της «απασχολησιμότητας» παρουσιάζει την ανεργία όχι ως εγγενές χαρακτηριστικό του καπιταλισμού αλλά ως ατομική ευθύνη του ανέργου), να μένουν ενεργοί μετά τη συνταξιοδότηση και η ενασχόληση με δραστηριότητες για την διατήρηση της υγείας». Το ενδιαφέρον για την υγεία των εργαζομένων δεν προκύπτει από κάποια φιλολαϊκή οπτική της ΕΕ, αλλά αφορά στην ικανότητα των εργατών να προσφέρουν την εργατική τους δύναμη στις υπηρεσίες του κεφαλαιοκράτη και να μην προκαλούνται ανεπιθύμητα «κόστη» για την αντιμετώπιση ασθενειών.
Παρακάτω, η μελέτη παρουσιάζει την ποικιλομορφία των μέτρων που παίρνονται για την παράταση του εργάσιμου βίου: Αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης για πλήρη σύνταξη, σύνδεση του ορίου συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής, κατάργηση της λεγόμενης πρόωρης συνταξιοδότησης κ.ά.
Παράλληλα, αναφέρονται κίνητρα παραμονής στην εργασία, όπως η απαλλαγή εργαζομένων από εισφορές αν μείνουν περισσότερο καιρό στην εργασία, η σταδιακή συνταξιοδότηση που «επιτρέπει σε εργαζομένους να εργάζονται λιγότερες ώρες, ενώ, ταυτόχρονα, παίρνουν μια μερική σύνταξη ταυτόχρονα», η επιδότηση θέσεων εργασίας και η μείωση ασφαλιστικών εισφορών σε εργοδότες που προσλαμβάνουν εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας.
Προσαρμογές για αποτελεσματικότερη εκμετάλλευση
Η παραμονή μεγάλων σε ηλικία εργαζομένων στην εργασία εγείρει, βέβαια, για τους κεφαλαιοκράτες και τα όργανά τους, ζητήματα αξιοποίησής τους, έχοντας συνείδηση των αντικειμενικών δυσκολιών που δημιουργεί η ηλικία και η συσσωρευμένη χρόνια επιβάρυνση στην υγεία. Γι' αυτό, η μελέτη επισημαίνει πως «απαιτείται προσαρμογή στα υφιστάμενα συστήματα οργάνωσης της εργασίας στις επιχειρήσεις σύμφωνα με τις ανάγκες και τις ικανότητες του γηράσκοντος εργατικού δυναμικού». Γι' αυτό προβάλλεται η ανάγκη έγκαιρης αξιολόγησης των θέσεων εργασίας στην οποία εμπλέκονται μεταξύ άλλων και τα μεγάλα γραφεία «ενοικίασης» εργαζομένων και ευρέσεως εργασίας όπως η «Manpower», που «προσφέρει μια πλήρη σειρά υπηρεσιών μέσω των θυγατρικών της για να συμβουλεύσουν και να βοηθήσουν τις εταιρείες να διαχειριστούν τη γήρανση του εργατικού δυναμικού».
Στη συγκεκριμένη μελέτη, γίνεται επίσης ιδιαίτερη αναφορά στους εργαζόμενους που δουλεύουν σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Σύμφωνα με το Eurofound, «μεταξύ 10% και 16% των εργαζομένων στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή εργάζονται σε επίπονες θέσεις εργασίας - εργασία που είναι ιδιαίτερα απαιτητική και θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, μακροπρόθεσμα». Ως προς την έννοια της «επίπονης» εργασίας η μελέτη σημειώνει ότι «πολλές χώρες δεν έχουν ορισμό για το τι αποκαλούν επίπονες εργασίες».
Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνεται ότι «οι περισσότερες χώρες έχουν προσπαθήσει να περιορίσουν τις ρυθμίσεις πρόωρης συνταξιοδότησης για τους εργαζόμενους που ασχολούνται σε επίπονη εργασία και τις έχουν αντικαταστήσει με εναλλακτικά μέτρα. Τα μέτρα αυτά υλοποιούνται από κοινωνικούς εταίρους ή δημόσιες αρχές».
Επιβεβαιώνεται, δηλαδή, ότι η επίθεση στα δικαιώματα των εργαζομένων που δουλεύουν σε Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα είναι «βέλτιστη πρακτική» της ΕΕ. Με γνώμονα τη μεγιστοποίηση των κερδών τους, οι καπιταλιστές αδιαφορούν για τη συσσωρευμένη επιβάρυνση που έχει υποστεί ο οργανισμός των εργατών στα ΒΑΕ, καταργούν τα χαμηλότερα όρια συνταξιοδότησης και αναζητούν τρόπους για να συνεχίσουν να τους εκμεταλλεύονται με «εναλλακτικά μέτρα»...
«Ευέλικτα συνταξιοδοτικά καθεστώτα» και «μερική συνταξιοδότηση»
Μια άλλη μελέτη του Eurofound, με τον τίτλο «Παράταση του εργασιακού βίου μέσα από ευέλικτα συνταξιοδοτικά καθεστώτα: Μερική συνταξιοδότηση» (Σεπτέμβρης 2016), εστιάζει στη μερική συνταξιοδότηση όσων βρίσκονται κοντά στη σύνταξη, ως εργαλείο για να παραμείνουν στην αγορά εργασίας, αλλά αναφέρεται και σε περιπτώσεις παράτασής της μετά τη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης.
Ως προς την επίδραση των μέχρι τώρα αντιασφαλιστικών μεταρρυθμίσεων αναφέρονται τα εξής: «Οι μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει σε όλη την ΕΕ, σε εθνικό και κλαδικό επίπεδο, έχουν βελτιώσει τη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων. (...) Σε 14 κράτη μέλη, οι συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις μεταξύ του 2010 και του 2013 συνέβαλαν σε μια προς τα κάτω αναθεώρηση της αύξησης των συνταξιοδοτικών δαπανών (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2015a). Οι δημόσιες δαπάνες για συντάξεις ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) είχε προβλεφθεί να αυξηθούν μεταξύ 2010 και 2060 (κατά 1,1 ποσοστιαίες μονάδες), αλλά μετά από επανυπολογισμό το 2013, τώρα αναμένεται να μειωθούν (κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες)».
Στην κατεύθυνση αυτή, η μελέτη τονίζει «οι λιγότερες ώρες εργασίας θεωρείται ένας σημαντικός παράγοντας για την παράταση του εργασιακού βίου» και πως «όχι μόνο μπορεί να επιτρέψουν στους ανθρώπους να εργάζονται περισσότερο, αλλά μπορεί επίσης να τους παρακινήσει να εργάζονται σε μεγαλύτερη ηλικία». Μια άλλη επισήμανση είναι ότι η μερική συνταξιοδότηση ταιριάζει με τη μερική απασχόληση που έτσι κι αλλιώς αυξάνεται τα τελευταία χρόνια...
Ως προς την αναπηρία, έχει ιδιαίτερη σημασία η παρατήρηση της μελέτης ότι η μερική συνταξιοδότηση δίνει τη δυνατότητα σε εργαζόμενους με αναπηρία να συνεχίσουν να εργάζονται...
