Αντισυνταγματικός κηρύχθηκε ο νόμος 4014/11 για την «τακτοποίηση» της αυθαίρετης δόμησης.
Η πολυαναμενόμενη απόφαση της Ολομέλειας δημοσιεύτηκε την Παρασκευή βάζοντας τέλος στην «αυθαιρετο-φιλολογία», αλλά εγείροντας σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη βιωσιμότητα και του νέου νόμου για τα αυθαίρετα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο απέρριψε την επίκληση λόγων δημοσίου συμφέροντος, τονίζοντας ότι μια τόσο δυσμενής για το περιβάλλον ρύθμιση δεν δικαιολογείται από εισπρακτικούς και μόνο λόγους.
Η «Κ» είχε ήδη από το 2010 υποστηρίξει ότι μια γενικευμένη «τακτοποίηση» αυθαιρέτων για εισπρακτικούς λόγους θα κρινόταν αντισυνταγματική, με δεδομένη την πλούσια και πολύ σαφή νομολογία του ΣτΕ για το ζήτημα. Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο επαλήθευσε την εκτίμηση αυτή, κηρύσσοντας αντισυνταγματικό τον ν.4014/11. Τι αναφέρει, λοιπόν, η απόφαση της Ολομέλειας;
Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο κάνει μια αναδρομή στη νομολογία του για τα αυθαίρετα, ξεκινώντας με την απόφαση 1876/1980 με την οποία κρίθηκε αντισυνταγματικός ο ν.720/1977. Στη συνέχεια αναφέρεται στο νόμο-σταθμό για τη νομολογία, τον 1337/83, το μόνο που δεν κρίθηκε αντισυνταγματικός γιατί διέκρινε μεταξύ νέων και παλαιών αυθαιρέτων (έκανε δεκτό ότι μπορεί να ανασταλεί η κατεδάφιση όσων αυθαιρέτων είχαν ανεγερθεί προ της 1.1.83), ορίζοντας ότι τα νεότερα αυθαίρετα πρέπει να κατεδαφίζονται. Στη συνέχεια αναφέρεται και στον ν.3044/02, που κρίθηκε αντισυνταγματικός με δύο αποφάσεις (3500/09, 3921/10).
Ερμηνεύοντας το άρθρο 24 του Συντάγματος, το ΣτΕ σημειώνει για πολλοστή φορά ότι η οικιστική ανάπτυξη πρέπει να γίνεται στη βάση χωροταξικού σχεδιασμού ώστε να διασφαλίζεται η λειτουργικότητα των οικισμών και να εξασφαλίζονται καλύτεροι όροι διαβίωσης για τους κατοίκους. Η νομιμοποίηση (ή η οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση) αυθαιρέτων ανατρέπει και νοθεύει τον ορθολογικό σχεδιασμό, σημειώνει.
Όπως αναφέρεται στο σκεπτικό της απόφασης, έχει κριθεί ότι είναι συνταγματικά ανεκτή η δυνατότητα εξαίρεσης από την κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών που είχαν κατασκευαστεί πριν θεσπιστούν αυτοί οι σημερινοί κανόνες (πριν το Σύνταγμα του 1975) αλλά μόνο ως εξαιρετική ρύθμιση και υπό όρους, δεδομένου ότι η εξαίρεση από την κατεδάφιση συνεπάγεται νόθευση και συνεχή ανατροπή του σχεδιασμού και επομένως επιδείνωση των όρων διαβίωσης. Μάλιστα, επισημαίνεται, οι προϋποθέσεις εξαίρεσης από την κατεδάφιση ενός κτίσματος πρέπει να συναρτώνται με την πολεοδομική επιβάρυνση της περιοχής και να μην εξετάζεται μόνο σε σχέση με το συγκεκριμένο ακίνητο.
Περνώντας στον ν.4014/11, το ΣτΕ κρίνει ότι αντίκειται στο άρθρο 24, καθώς δεν προβλέπει εξατομικευμένη εξέταση κάθε αυθαίρετης οικοδομής, τόσο σε σχέση με το είδος και την ένταση της δόμησης, όσο και σε σχέση με συνολικό περιβάλλον (επιβάρυνση περιοχής). Επισημαίνει δε ότι οι ρυθμίσεις του νόμου περί εξαίρεσης ορισμένων περιοχών (λ.χ. δάση, ρέματα) και περί ενίσχυσης της Ειδικής Υπηρεσίας Κατεδαφίσεων δεν αίρουν την πλημμέλεια ώστε να θεωρηθεί ανεκτή η εξαίρεση από κατεδάφιση.
Νέο στοιχείο.
Ως εδώ, οι θέσεις που καταγράφονται στην απόφαση της Ολομέλειας ήταν αναμενόμενες, καθώς έχουν καταγραφεί σε πολλές αποφάσεις στο παρελθόν. Το σημείο όμως που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι το ΣτΕ δεν δέχεται ότι εισπρακτικοί και μόνο λόγοι μπορούν να θεμελιώσουν λόγο δημόσιου συμφέροντος, που να δικαιολογεί μια τόσο δυσμενή για το περιβάλλον ρύθμιση. Περαιτέρω, σημειώνει ότι οι δυσμενείς περιβαλλοντικές συνέπειες από την εφαρμογή της ρύθμισης δεν αναιρούνται από το «πράσινο ισοζύγιο», καθώς οι πόροι και οι δυνατότητες του Πράσινου Ταμείου έχουν μειωθεί δραστικά.
Στην απόφαση αναφέρονται, ως είθισται και οι γνώμες που εκφράστηκαν κατά τη συζήτηση της υπόθεσης, αλλά μειοψήφισαν. Ομάδα Συμβούλων εξέφρασε την άποψη ότι οι ρυθμίσεις του ν.4014/11 θα μπορούσαν να είναι συνταγματικώς ανεκτές εφόσον προβλεπόταν η άμεση κατεδάφιση όσων ακινήτων δεν μπορούσαν να ενταχθούν στο νόμο και εφόσον τα έσοδα του Πράσινου Ταμείου προορίζονταν αποκλειστικά για τη δημιουργία νέων κοινόχρηστων χώρων. Επίσης, αναφέρεται και η γνώμη έτερης ομάδας Συμβούλων, που εκτίμησαν ότι η ρύθμιση έπρεπε να κηρυχθεί τριπλά αντισυνταγματική (και στη βάση της παραβίασης της αρχής του κράτους δικαίου και της ισότητας των πολιτών έναντι του νόμου, εκτός από την παραβίαση του άρθρου 24).
Η απόφαση καταλήγει κρίνοντας αντισυνταγματικό το άρθρο 24 του ν.4014/11, δηλαδή όλη τη διαδικασία «τακτοποίησης».
Ποιες είναι οι συνέπειες; Κατ’ αρχήν είναι προφανές ότι η Πολιτεία ενέπλεξε εκατοντάδες χιλιάδες αυθαιρετούντες σε μια περιπέτεια. Ιδανικά, το κράτος θα έπρεπε να ανακαλέσει όλες τις αποφάσεις «τακτοποίησης» και να επιστρέψει τα πρόστιμα στους πολίτες. Επιπλέον το κράτος δεν θα πρέπει εις το εξής να εκδίδει καμία κανονιστική πράξη, λ.χ. άδεια δόμησης, με βάση τις αντισυνταγματικές διατάξεις του ν.4014/11. Κι αυτό γιατί πλέον, αν οποιαδήποτε πράξη «τακτοποίησης» του ν.4014/11 ή άλλη κανονιστική πράξη που εκδόθηκε σε εφαρμογή του προσβληθεί δικαστικά, τότε θα πρέπει να ακυρωθεί.
Αντ’αυτού του υπουργείο Περιβάλλοντος επέλεξε... τον ίδιο δρόμο, δημιουργώντας έναν νέο νόμο (ν. 4178/13) για την «τακτοποίηση» αυθαιρέτων. Και καλώντας τους πολίτες που έχουν ξεκινήσει ή ολοκληρώσει τη διαδικασία με τον ν.4014/11 να ενταχθούν με μια απλή αίτηση στο νέο πλαίσιο (και έτσι να... ξαναβαπτίσουν την τακτοποίηση).
Ο νέος νόμος έχει βέβαια και αυτός προσβληθεί (βλ. «Κ» 8.9.13). Με την κατηγοριοποίηση των αυθαιρεσιών, το υπουργείο Περιβάλλοντος προσπάθησε να περιορίσει τη «ζημιά», καθώς το ΣτΕ έχει δεχθεί την οριστική εξαίρεση από την κατεδάφιση παλαιών κατασκευών (προ του 1983) και μικρών πολεοδομικών παραβάσεων. Ωστόσο στον αέρα βρίσκονται οι άλλες δύο κατηγορίες αυθαιρέτων (μεσαίες και μεγάλες πολεοδομικές παραβάσεις). Ενώ η συνταγματικότητα του νόμου αποδυναμώνεται περαιτέρω από τον πολλαπλασιασμό των εξαιρέσεων (δηλαδή των περιπτώσεων που μπορούν να «τακτοποιηθούν» σε περιοχές που απαγορεύεται, λ.χ. δάση), αλλά και την σαφή απομάκρυνση του Πράσινου Ταμείου από τον αρχικό του προορισμό και τη μετατροπή του σε χρηματοδότη κάθε είδους ανάγκης των δήμων. Σε κάθε περίπτωση και ο ν.4178/13 θα βρεθεί ενώπιον της Ολομέλειας και εκεί το ΣτΕ μάλλον θα εξαντλήσει τα περιθώριά του...
Ανακοίνωση του ΥΠΕΚΑ περί απόφασης του ΣτΕ για τις διατάξεις του νόμου 4014, περί αυθαιρέτων που αφορά το νόμο των αυθαιρέτων
Σε συνέχεια δημοσιευμάτων, κυρίως στον ηλεκτρονικό τύπο, σχετικά με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας περί αντισυνταγματικότητας του νόμου των αυθαιρέτων, το ΥΠΕΚΑ διευκρινίζει τα εξής:
•Το Συμβούλιο της Επικρατείας εξέτασε την αντισυνταγματικότητα του νόμου 4014/2011 όσον αφορά τις διατάξεις περί αυθαίρετης δόμησης. Μετά την πλήρη δημοσίευση του σκεπτικού της απόφασης, το ΥΠΕΚΑ θα μπορεί να τοποθετηθεί ειδικότερα.
•Σε κάθε περίπτωση, η αναμενόμενη απόφαση αφορά τις διατάξεις του νόμου 4014/2011 περί αυθαιρέτων, οι οποίες έχουν ήδη παύσει να ισχύουν. Το ΥΠΕΚΑ, λαμβάνοντας υπόψιν την πάγια νομολογία του ΣτΕ, πρότεινε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, το οποίο ισχύει και λειτουργεί ήδη. Η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ είχε από νωρίς διαγνώσει τα προβλήματα του Νόμου 4014/2011. Για αυτό το λόγο επέλεξε, αντί άλλων διαθέσιμων λύσεων, να καταρτίσει ένα νέο νόμο για την αυθαίρετη δόμηση και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, με διαφορετική φιλοσοφία και σφαιρική αντιμετώπιση των ζητημάτων. Η αυθαίρετη δόμηση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με αποσπασματικές νομοθετικές πρωτοβουλίες. Απαιτεί ολιστική προσέγγιση και συνολικό σχεδιασμό. Αυτό έγινε, με το νόμο 4178/2013 που ισχύει ήδη, με τις νομοθετικές πρωτοβουλίες για το Κτηματολόγιο και τους δασικούς χάρτες που ψηφίστηκαν τον Ιούνιο, με τη χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση που σύντομα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση.
•Υπενθυμίζεται ότι ο νόμος 4178/2013, που ήδη εφαρμόζεται, κινείται στο πλαίσιο της νομολογίας του ΣτΕ. Αντιμετωπίζει τελείως διαφορετικά, με πολεοδομικά χαρακτηριστικά, τα προ του 1983 ακίνητα σε σχέση με τα αυθαίρετα που κατασκευάστηκαν μετά το 1983 ως τον Ιούλιο του 2011. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην απόδειξη του χρόνου κατασκευής, αποκλειστικά με χρήση δημοσίου εγγράφου και σχετικής αεροφωτογραφίας.
•Το ΥΠΕΚΑ, αναγνωρίζοντας τα προβλήματα των παλαιότερων ρυθμίσεων, προχώρησε για πρώτη φορά με το συγκεκριμένο νόμο σε κατηγοριοποίηση των αυθαιρέτων με βάση το βαθμό της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Απαιτείται διαφορετική αντιμετώπιση στις μικροαυθαιρεσίες, στις υπερβάσεις και στις παντελώς αυθαίρετες κατασκευές. Ειδικά για τις τελευταίες, υπάρχουν πολεοδομικές προϋποθέσεις για την οριστική υπαγωγή και έλεγχος από ελεγκτή δόμησης για εξέταση της ορθότητας της δήλωσης κάθε ξεχωριστού αυθαιρέτου.
•Υπενθυμίζεται επίσης ότι στο νόμο 4178/2013 δεν προβλέπεται συγκεκριμένο ποσοστό του ειδικού προστίμου το οποίο θα κατευθύνεται σε δράσεις περιβαλλοντικού ισοζυγίου μέσω Πράσινου Ταμείου (όπως στον Ν.4014/2011), αλλά αυτό το ποσοστό θα ορίζεται κλιμακωτά, βάσει του αριθμού των δηλώσεων υπαγωγής, με Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών ΠΕΚΑ και Οικονομικών.
•Επιπλέον, η νομοθετική πρωτοβουλία που ανέλαβε το ΥΠΕΚΑ αποτρέπει τη δημιουργία νέας γενιάς αυθαιρέτων μέσω της παροχής σε όλους αεροφωτογραφιών του Ιουλίου 2011 για όλη τη χώρα, με αυστηροποίηση των ποινών σε όσους δηλώσουν ψευδή στοιχεία και με την ενίσχυση του επιτελικού ρόλου της Ειδικής Υπηρεσίας Κατεδαφίσεων. Πέραν αυτών το ΥΠΕΚΑ έχει νομοθετήσει ένα σύνολο διατάξεων που αποτρέπει την αυθαίρετη δόμηση: το Νέο Οικοδομικό Κανονισμό, τους ελεγκτές δόμησης, την ηλεκτρονική ταυτότητα κτιρίου.
•Ο νόμος 4178/2013 δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο περιβαλλοντικό ισοζύγιο, εισάγοντας νέες ουσιαστικές διαδικασίες. Βάζει αντικειμενικά κριτήρια, καθορίζει τις δράσεις περιβαλλοντικής αποκατάστασης. Κατευθύνει τους πόρους από τα πρόστιμα εκεί ακριβώς που υπάρχει η μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση, με ηλεκτρονικό αντικειμενικό τρόπο, ακόμη και σε επίπεδο γειτονιάς.
•Τέλος, στο συγκεκριμένο νόμο περί αντιμετώπισης της αυθαίρετης δόμησης και περιβαλλοντικού ισοζυγίου περιλαμβάνονται ήδη διατάξεις για όσους έχουν ενταχθεί στις ρυθμίσεις του Νόμου 4014/2011, ή άλλων προγενέστερων νομοθετικών ρυθμίσεων. Οι πολίτες που έχουν κάνει χρήση των διατάξεων του Νόμου 4014/2011, θα μπορούν να ενταχθούν στις διατάξεις του νέου νόμου με συμψηφισμό των προστίμων που έχουν καταβάλλει.
πηγη:kathimerini
